Κατάθλιψη
Στην καθημερινή ζωή με τον όρο κατάθλιψη εννοούμε μία κατάσταση θλίψης και μελαγχολίας όπου συνήθως αυτό είναι παροδικό και οφείλεται σε σχετικά ασήμαντες στιγμές της καθημερινότητας. Η κατάθλιψη διαφέρει από τη κλινική κατάθλιψη η οποία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα που διαρκούν συνήθως πάνω από δύο εβδομάδες και είναι πολλές φορές τόσο σοβαρά που καθιστούν δυσλειτουργίες στον καθημερινό βίο ενός ατόμου.
Η κατάθλιψη δεν βιώνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους και συνήθως όταν κάποιος έχει κατάθλιψη περιγράφει τον ίδιο του τον εαυτό του λυπημένο, απελπισμένο, αποθαρρυμένο και απογοητευμένο.
Μερικά από τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι:
- Συνεχώς εκτός διάθεσης
- Απώλεια ενδιαφέροντος
- Απώλεια ευχαρίστησης
- Αισθητή αντικοινωνικότητα
- Ενοχές
- Αρνητική στάση απέναντι στον ίδιον του τον εαυτό και στους άλλους
- Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης
- Κακή μνήμη
- Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας
- Κούραση και χαμηλά επίπεδα ενέργειας
- Διαταραγμένη σκέψη
Κρίσεις πανικού
Πολλοί άνθρωποι βιώνουν τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους μια κρίση πανικού. Όταν το πρόβλημα είναι επαναλαμβανόμενο και οι κρίσεις πανικού επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα τότε ίσως πρόκειται για διαταραχή πανικού. Η κρίση πανικού είναι ένα έμφυτο επεισόδιο εκδήλωσης φόβου και άγχους που συνοδεύεται από σημαντικές αντιδράσεις. Ο φόβος αυτός δεν απορρέει από κάποιο πραγματικό κίνδυνο ή προφανή αιτία. Ο πάσχων νιώθει ότι ξαφνικά χάνει τον έλεγχο της σκέψης ή και του σώματός του, ότι βιώνει κάποια καρδιακή προσβολή ή ακόμα ότι πεθαίνει. Η ίδια η κρίση δεν αποτελεί απειλή για τη ζωή , ωστόσο μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της ζωής του ατόμου που την βιώνει καθώς και πολύ συχνά τον φόβο επανάληψης κι ότι αυτό μπορεί να ξανασυμβεί με αποτέλεσμα να κλείνεται στον εαυτό του και να αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές.
Τα βασικότερα συμπτώματα κρίσεων πανικού περιλαμβάνουν:
- Ιδρώτας
- Πλάκωμα, πόνος στο στήθος
- Ταχυκαρδία
- Αίσθηση απώλειας ελέγχου
- Φόβος θανάτου
- Τρέμουλο
- Ξηροστομία
- Ρίγος
- Έξαψη
- Ναυτία
- Πονοκέφαλοι
- Πόνος στο στομάχι
- Ζαλάδα και θόλωμα
Άγχος
Το άγχος είναι ένα συναίσθημα που υπάρχει σε όλους μας και ο λόγος ύπαρξής του είναι εξελικτικός καθώς το σώμα μας λαμβάνει «σήματα» από τον εγκέφαλο που προειδοποιούν ότι μία κατάσταση είναι απειλητική για τον ίδιο προκειμένου να προβεί σε δράση για αντιμετώπισή της. Πολλές φορές όμως αυτό το θετικό συναίσθημα γίνεται εμπόδιο στην καθημερινότητα και από παραγωγικούς μας καθιστά αντιπαραγωγικούς. Στην πραγματικότητα η σοβαρότητα των συμπτωμάτων και η ικανότητα του ατόμου να αντιμετωπίσει ό,τι του συμβαίνει ξεχωρίζουν το κοινό άγχος από τις εκρήξεις διαταραχής.
Πιθανά ψυχοσωματικά συμπτώματα άγχους:
- Δυσκολία στον ύπνο
- Κόπωση
- Δυσκολία στη συγκέντρωση
- Ευερεθιστότητα
- Ευσυγκινησία
- Ταχυπαλμίες
- Ίλιγγος
- Τάσεις λιποθυμίας
- Εφίδρωση
- Ναυτία
- Ανορεξία
- Πονοκέφαλος
- Ζαλάδα
- Πόνοι στον αυχένα, πλάτη και ώμους
- Δυσκοιλιότητα – Ευκοιλιότητα
- Μείωση σεξουαλικής διάθεσης
Φοβίες
Μία φοβία είναι μία εξουθενωτική αίσθηση φόβου ενός αντικειμένου, τόπου κατάστασης, συναισθήματος ή ζωής και είναι περισσότερο έντονη ως προς την ενόχληση και την επιβάρυνση απ’ ό,τι οι απλοί φόβοι. Αν μία φοβία γίνει πολύ σοβαρή, το άτομο μπορεί να οργανώσει τη ζωή του γύρω από την αποφυγή της, πράγμα που του προκαλεί άγχος. Οι φοβίες διαχωρίζονται σε ειδικές, σε απλές αλλά και σύνθετες.
Συνηθέστερες ειδικές φοβίες είναι:
- Κλειστοφοβία
- Αεροφοβία
- Αραχνοφοβία
- Φοβία Οδήγησης
- Εμετοφοβία
- Ερυθροφοβία
- Υποχονδρία
- Ζωοφοβία
- Υδροφοβία
- Ακροφοβία
- Φοβία για αίμα και ενέσεις
- Φοβία για τούνελ
Οι σύνθετες φοβίες είναι περισσότερο ανθεκτικές από τις απλές και συνδέονται με έναν φόβο που έχει ριζώσει βαθιά σε μία κατάσταση. Οι δύο ποιο κοινές σύνθετες φοβίες είναι η κοινωνική φοβία και η αγοραφοβία.
Η κοινωνική φοβία είναι ένας βαθύς φόβος για την δημόσια έκθεση, εξευτελισμό, σχολιασμό από άλλους σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Η ιδέα μια μεγάλης κοινωνικής συγκέντρωσης είναι τρομακτική για κάποιον με κοινωνική φοβία.
Η αγοραφοβία είναι φόβος για καταστάσεις από τις οποίες ένα άτομο είναι δύσκολο να αποδράσει, συνήθως σε ανοικτούς χώρους.
Απώλεια - Πένθος
Όλοι μας κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής μας έχουμε έρθει ή θα έρθουμε αντιμέτωποι, μιλώντας για απώλεια θανάτου, χωρισμού, απόλυσης από τον χώρο εργασίας, ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης. Τα συναισθήματα που συνδέουν μία απώλεια είναι συνήθως ο θυμός, η θλίψη, η ενοχή και το κυριότερο είναι να καταφέρουμε να αναγνωρίσουμε αυτά τα συναισθήματα για να μπορέσουμε να τα διαχειριστούμε και έπειτα να τα αποδεχτούμε.
Το πένθος αποτελεί μία φυσιολογική και αναμενόμενη αντίδραση η οποία έπεται μίας απώλειας. Ο κάθε άνθρωπος το βιώνει με τον δικό του μοναδικό τρόπο, εκδηλώνει συναισθήματα και συμπεριφορές και ο χρόνος τον οποίο θα πενθεί είναι διαφορετικός για τον κάθε ένα. Υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο όπου το πένθος παρασύρει τον άνθρωπο σε δυσλειτουργικές αντιδράσεις, σκέψεις και συναισθήματα. Το σημείο αυτό είναι που το φυσιολογικό πένθος μετατρέπεται σε παθολογικό.
Το φυσιολογικό πένθος πλάθει εικόνα λύπης, μοναξιάς και ανησυχίας και για να εκδηλωθεί το άτομο πρέπει αρχικά να συνειδητοποιήσει την απώλεια του αγαπημένου προσώπου και τις αλλαγές που θα επιφέρει αυτή η κατάσταση στη ζωή του. Συναισθηματικά βιώνει έντονη μοναξιά, ακόμα και όταν γύρω του υπάρχει κόσμος.
Το πένθος έχει ολοκληρωθεί όταν μπορούμε να σκεφτούμε τον εκλιπόντα χωρίς να βιώνουμε πόνο. Η διεργασία του πένθους χρειάζεται χρόνο και σε αρκετές περιπτώσεις η πληγή δεν κλείνει ποτέ, απλά μαθαίνουμε να ζούμε με αυτό. Στην περίπτωση της τραυματικής απώλειας μπορεί να πάρει πάρα πολλά χρόνια και να εμφανίσει εξάρσεις και υφέσεις.
Τα στάδια που ακολουθούν το πένθος είναι:
- Άρνηση (σοκ, αμφισβήτηση, σύγχυση) το άτομο δυσκολεύεται να δεχθεί την πραγματικότητα.
- Θυμός (οργή για την συμφορά που τον βρήκε).
- Διαπραγμάτευση (εδώ το άτομο προσπαθεί να κερδίσει χρόνο «και αν…»).
- Κατάθλιψη (δεν υπάρχει ελπίδα, παραίτηση, απόσυρση, αποδιοργάνωση)
- Αποδοχή (συμφιλίωση με την απώλεια, επαναδιοργάνωση και αντιμετώπιση με ψυχική ηρεμία).
Βέβαια επειδή το άτομο είναι πολύ φορτισμένο συναισθηματικά, είναι πιθανό να αλλάζει συνεχώς στάδια προς τα εμπρός ή πίσω.
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Οι ιδεοληψίες είναι μία από της κύριες επιπτώσεις της διαταραχής. Πρόκειται για ιδέες, αναπαραστάσεις και παρορμήσεις που επιβάλλονται στη σκέψη παρά το γεγονός ότι προσπαθεί να τις διώξει από τη συνείδησή του, μολονότι αναγνωρίζει ότι είναι δικής του προέλευσης, τις θεωρεί παράλογες και συχνά είναι σε απόλυτη αντίθεση με τις πεποιθήσεις και τις συνήθειές του.
Οι ιδεοληψίες μπορεί να είναι διαφόρων τύπων όπως:
- Φοβικές ιδεοληψίες: Μοιάζουν με τις φοβίες αλλά διαφέρουν κατά το ότι επιβάλλονται στη σκέψη κατά έναν επαναληπτικό και στερεότυπο τρόπο, ανεξάρτητα από τη παρουσία ή την απουσία της φοβογόνου κατάστασης.
- Ιδεακές ιδεοληψίες: Περιλαμβάνουν την ακούσια επιβολή στη σκέψη μιας λέξης, ενός αριθμού ή ιδέας, κάτι που προκαλεί μεγάλο εσωτερικό άγχος και προβληματισμό. Ο ασθενής οδηγείται σε συνεχείς επαληθεύσεις για να κατευνάσει τους φόβους του, κάτι το οποίο όμως έχει παροδικό μόνο αποτέλεσμα. Για παράδειγμα ο ασθενής μπορεί να έχει αμφιβολίες για το αν κλείδωσε τη πόρτα του, αν έκλεισε τη κουζίνα κτλ.
- Ιδεοληπτικές παρορμήσεις: Πρόκειται για την αίσθηση του ατόμου ότι κινδυνεύει να κάνει πράξεις ή να ξεστομίσει λέξεις ή φράσεις ανήθικες, οι οποίες είναι κυρίως σε αντίθεση με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και τη σχέση του με τα άτομα που εμπλέκονται.
- Ψυχαναγκασμοί: Οι ψυχαναγκασμοί αποτελούν ένα άλλο κύριο σύμπτωμα της διαταραχής αυτής. Πρόκειται για επαναληπτικές συμπεριφορές που έχουν τη μορφή εσωτερικών ή εξωτερικών πράξεων που επιβάλλονται από το ίδιο το άτομο. Συχνά παίρνουν τη μορφή τελετουργίας έτσι ώστε να μειωθεί το άγχος που είχε δημιουργηθεί. Συνήθως αποβλέπουν στο πλαίσιο μιας λογικής που αποδίδει «μαγικές» ιδιότητες στη σκέψη ή στις τελετουργίες, να αποτρέψουν να εμφανιστεί ένα συμβάν που προκαλεί φόβο στο άτομο ή και να «ακυρώσουν» κάτι που έχει ήδη συμβεί (π.χ. όσο είναι στο χέρι του ατόμου να επαναλάβει το δυσάρεστο συμβάν πιστεύοντας πως έτσι μόνο θα το «ακυρώσει»